صفحه اصلی – انواع سرطان – سرطان پستان – درمان سرطان پستان – سرطان پستان مقدماتی – پرتودرمانی – عوارض
این متن حاوی اطلاعاتی در مورد عوارض پرتودرمانی در سرطان پستان و نحوه کنار آمدن با آن‌ها می‌باشد.
عوارض جانبی پرتودرمانی ممکن است از دو هفته پس از شروع درمان آغاز شود. در طول درمان و حتی پس از درمان شدت عوارض بیشتر شوند. اما عوارض طی چند هفته پس از درمان رو به بهبودی خواهند رفت.
ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بدنی افراد با همدیگر متفاوت هستند و همچنین عوارض جانبی پرتودرمانی از فردی به فرد دیگر نیز متفاوت است.
عوارض جانبی احتمالی ناشی از پرتودرمانی سرطان پستان عبارتند از:
در طول درمان ممکن است:
- بیمار احساس خستگی داشته باشد و با ادامه درمان، این میزان خستگی بیشتر میشود.
- بیمار احساس ضعف و کمبود انرژی داشته باشد. در صورت نیاز فرد می‌تواند استراحت کند.
- ممکن است خستگی تا چند هفته پس از پایان درمان ادامه داشته باشد. اما معمولاً به تدریج بهبود می‌یابد.
موارد مختلفی مانند ورزش ملایم می‌توانند به بهبود خستگی کمک کنند. برخی تحقیقات نشان داده است که به طور آرام ورزش کردن می‌تواند انرژی بیش‌تری به فرد بدهد. تعادل ورزش و استراحت مهم نکته بسیار مهمی است.
ممکن است در ناحیه درمان یا در قسمتی دیگر از بدن، پوست قرمز یا تیره شود. نواحی قرمز یا تیره نیز ممکن است احساس درد داشته باشند.
متخصصان رادیولوژی کرم‌هایی را برای تسکین پوست تجویز می‌کنند. درد معمولاً در طی 2 تا 4 هفته پس از پایان درمان از بین می‌رود. ممکن است پوست همیشه در آن قسمت، کمی تیره‌تر به نظر برسد. هرچه که درمان به اواخر دورهی پرتودرمانی نزدیک میشود ، ممکن است پوست فرد به ویژه در زیر پستان دچار ترک شود.
در ارتباط با ترک پوستی ایجاد شده باید در نظر داشت:
- ترک پوستی در بعضی از خانم‌ها اتفاق می‌افتد.
- پرستار از پانسمان‌های ویژه‌ای برای پوشاندن و محافظت از ناحیه استفاده می‌کنند.
- ترک پوست معمولاً طی چند هفته بهبود می‌یابد.
- در صورت مشاهده تغییرات پوستی فرد باید به کارکنان بخش پرتودرمانی اطلاع دهد.
پرتودرمانی می‌تواند تخلیه مایعات از بافت پستان را دشوارتر کند و این موضوع باعث تورم ناحیه پستان یا قفسه سینه میشود. پزشکان این عارضه را لنفوادما (lymphedema) مینامند. تورم معمولاً چند هفته پس از پایان درمان کاهش می‌یابد. در صورتی که این اتفاق رخ ندهد، فرد باید به پزشک یا متخصص رادیوگرافی خود اطلاع دهد. آن‌ها ممکن است یک قرار ملاقات با یک متخصص لنفوادما را برای فرد ترتیب دهند. ممکن است نوعی ماساژ به نام تخلیه دستی لنفاوی برای کمک به تخلیه لنف برای فرد انجام شود.
پس از پرتودرمانی، پستان ممکن است احساس سفتی داشته و کشش و نرمی قبل را نداشته باشد. این موضوع به دلیل یک عارضه جانبی به نام فیبروز تابشی (radiation fibrosis) می‌باشد. این عارضه جانبی معمولاً خفیف است.
گاهی اوقات ممکن است با گذشت زمان پستان کوچک شود. زیرا پرتودرمانی ممکن است موجب انقباض بافت پستان شده در نتیجه پستان به تدریج کوچک میشود.
پرتودرمانی باعث ریزش مو زیر بغل میشود. همچنین در مردان ممکن است موهای قفسه سینه نیز دچار ریز شوند.
پرتودرمانی ممکن است حرکت بازو و شانه را دشوار کند. این مشکل می‌تواند فعالیت و کار فرد را تحت تأثیر قرار دهد. معمولاً با پایان یافتن دورهی درمان این مشکل بهبود می‌یابد. پرستار یا فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای کمک به فرد به او آموزش دهند.
عوارض جانبی طولانی مدت
بیشتر عوارض جانبی طی هفته‌ها یا ماه‌ها پس از درمان به تدریج از بین می‌روند. اما برخی از عوارض جانبی می‌توانند ادامه پیدا کنند و یا ممکن است ماه‌ها یا سالها بعد از اتمام روند درمان شروع شوند. بیشتر این عوارض جانبی نادر هستند. ممکن است فرد به یک یا دو مورد از این عوارض دچار شود. مواردی وجود دارد که می‌توان برای مقابله با هرگونه تأثیرات در فرد انجام شود.
عوارض جانبی طولانی مدت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
برخی از خانم‌ها پس از پرتودرمانی یا جراحی زیر بغل دچار تورمی در بازو به نام لنفوادما (lymphedema) می‌شوند. فرد خود نیز می‌تواند به پیشگیری از این تورم کمک کند و در صورت بروز تورم، روش‌های درمانی برای کنترل آن وجود دارد.
در ارتباط با تغییرات پوستی پرتودرمانی باید در نظر داشت که ناحیه درمان ممکن است پس از پایان درمان برای همیشه برنزه به نظر برسد این موضوع خطری برای فرد ایجاد نمی‌کند. بعداً ممکن است رگ‌های شکسته بسیار ریزی در پوست ظاهر شوند که این عارضه تلانژکتازی (telangiectasia) نامیده میشود.
به کمک مواد آرایشی می‌توان هرگونه تغییرات پوستی را پوشاند. پزشک عمومی می‌تواند این روش را تجویز کند. رنگ های مختلفی برای همه رنگ پوست وجود دارد. برخی از متخصصان پرستاری بالینی آموزش دیدند که نحوه استفاده از آن را به فرد آموزش دهند.
در بعضی از افراد که تحت پرتودرمانی در ناحیه قفسه سینه قرار دارند، سرفه و تنگی نفس رخ می‌دهد که خیلی رایج نیست. مشکلات تنفسی به دلیل تغییراتی در بافتی از ریه رخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند که آن را پنومونیت پرتوی مزمن (chronic radiation pneumonitis) مینامند. ممکن است طی ماه‌ها یا سالها پس از درمان عوارض تنفسی شروع شود.
در صورت مشاهده تغییر در تنفس یا سرفه زیاد به همراه مخاط (سرفه با خلط)، فرد باید به پزشک خود اطلاع دهد. ممکن است آزمایشات منظمی انجام شود تا میزان کارکرد ریه‌های فرد بررسی شود. درمان با استروئیدها یا سایر داروها می‌تواند به فرد کمک کند تا راحت‌تر نفس بکشد.
به ندرت سالها پس از پرتودرمانی در پستان چپ، برخی از افراد دچار تغییرات قلبی می‌شوند.
در ارتباط با مشکلات استخوانی پرتودرمانی باید درنظر داشت::
- ممکن است پس از سالها باعث تضعیف استخوان‌های محل پرتودرمانی شود.
- تضعیف استخوان ممکن است باعث درد و افزایش خطر شکستگی استخوان شود.
- در صورت نیاز پزشک یا پرستار می‌توانند قدرت استخوان را با اسکن DEXA بررسی کنند.
- درصورتی که فرد از ناحیه شانه یا دنده خود دچار هرگونه دردی شد، باید به پزشک اطلاع دهد.
در صورت ایجاد عوارض جانبی
در صورت بروز عوارض جانبی یا نگرانی، فرد می‌تواند به پزشک با پرستار خود اطلاع دهد. پس از پایان درمان، معمولاً تا 5 سال پس از آن فرد جلسات منظم برای بررسی و چکاپ دارد. در این جلسات فرد می‌تواند با پزشک یا پرستار خود صحبت کند. اما در صورت بروز عارضه جانبی جدید یا نگرانی در مورد هر چیزی، لازم نیست فرد منتظر جلسه‌ی بعدی خود باشد و می‌تواند جلسه را جلوتر بیندازد.
